چکیده

نش خشکی یکی از عوامل مهم محدودکننده تولید محصولات زراعی در مناطق گرمسیری و نیمه­گرمسیری در سراسر جهان است. این آزمایش در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان و به­صورت اسپلیت­پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تنش خشکی به­عنوان فاکتور اصلی شامل سه سطح (آبیاری بعد از 50، 100 و 150 میلی­متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A) بود که 50 میلی­متر تبخیر به­عنوان شاهد در نظر گرفته شد. ترکیب فاکتوریل سه رقم سویا شامل DPX، ساری و WE6، و سه مرحله رشد (گلدهی، غلاف­بندی و پرشدن دانه) به­عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی شامل میزان کلروفیل a و b و روند بیان ژن‌های کاتالاز و DREB1 بود. میزان کلروفیل در سطح اول تنش (100 میلی­متر تبخیر) افزایش و در سطح دوم (150 میلی­متر تبخیر) تنش کاهش یافت. بررسی مولکولی بر روی الگوی بیان ژن کاتالاز و DREB1 با استفاده از روش QRT-PCR نشان داد که در طول تنش میزان بیان ژن کاتالاز ابتدا افزایش و سپس کاهش داشت. بیان ژن DREB1 نیز مشابه با ژن کاتالاز بود. رقم DPX بیش­ترین بیان ژن DREB1 را در سطح اول تنش در مرحله­ی غلاف­بندی و کم‌ترین کاهش را در سطح دوم تنش در همین مرحله نشان داد. رقم ساری بیشترین کاهش را در بیان ژن DREB1 در سطح دوم تنش نشان داد. میزان کلروفیل نیز با بیان ژن‌های کاتالاز و DREB1 همبستگی مثبت نشان داد.